پوسیدگی دندان
پوسیدگی دندان از جمله رایج ترین عارضه های دندان محسوب می شود. عدم درمان این عارضه در طولانی مدت می تواند مشکلات حاد تری برای دندان های فرد ایجاد کند. به طور کلی مشکلات دهان و دندان حتی می تواند موجب درگیری قسمت های دیگر بدن از جمله، فک، قلب، گوش و غیره شود در این جهت درمان به موقع خرابی و مشکلات مربوط به دهان و دندان، امری مهم می باشد. با ما در ادامه این مقاله همراه باشید تا با پوسیدگی دندان بیشتر آشنا شویم.
در این مطلب میخوانید!
Toggleبهداشت دهان و دندان از جمله مهم ترین بخش در بهداشت فردی محسوب می گردد. توجه به مسائل بهداشتی چون استفاده از انواع مواد غذایی غیر مضر برای دندان و استفاده از مسواک بعد مصرف هر وعده غذایی از پوسیدگی دندان پیشگیری به عمل می آورد.
پوسیدگی دندان چیست؟
به طور کلی دهان انسان از میلیون ها باکتری های زنده مفید و غیرمفید تشکیل شده است. باکتری های مفید همان گونه که از نام آن ها مشخص است برای دندان ها و هضم بهتر غذای داخل دهان مفید می باشند. باکتری های مضر به نوعی عامل آسیبی برای دندان ها محسوب می گردند. باکتری های غیرمفید در واقع انواع مواد غذایی چون قند و کربوهیدرات ها را به مواد اسیدی تبدیل می کنند که این مواد نقش بسیار بالایی در خرابی و پوسیدگی دندان دارند. اسید ها از جمله مواد، با خاصیت قلیایی کمتر از ۷ می باشند که می توانند با حل کردن و ایجاد استهلاک در دندان باعث پوسیدگی در دندان شوند.
در تعریف پوسیدگی می توان این گونه بیان کرد: به تحلیل رفتن مینا دندان در اثر مواد اسیدی که موجب سیاه شدن دندان و ایجاد حفره و به طور ویژه تر خرابی قسمت یا کل دندان می شود را پوسیدگی دندان گویند.
با انواع پوسیدگی دندان آشنا شوید
متخصصان دندانپزشکی با توجه به این که کدام قسمت از دندان دچار پوسیدگی شده است، انواع پوسیدگی دندان را طبقه بندی کرده اند. برای طبقه ی بندی انواع پوسیدگی، اغلب از واژه “کلاس” استفاده می گردد. انواع پوسیدگی به شرح زیر است:
- پوسیدگی کلاس ۱: سطحی ترین نوع پوسیدگی، پوسیدگی کلاس ۱ است در این نوع پوسیدگی اغلب سطح رویه دندان دچار تغییر رنگ سطحی می شود. در این نوع پوسیدگی اغلب سطوح دندان های جونده موسوم به مولر و پره مولر درگیر خرابی های جزئی می گردند.
- پوسیدگی کلاس ۲: اگر سطوح کناری و به طور ویژه تر ما بین دندان های خلفی دچار پوسیدگی شود، این سطح از پوسیدگی را جز کلاس ۲ طبقه بندی می کنند.
- پوسیدگی کلاس ۳: خرابی و پوسیدگی های جلویی موسوم به دندان های قدامی در پوسیدگی کلاس ۳ قرار می گیرند. در نظر داشته باشید، این پوسیدگی باید در قسمت انتهایی دندان جلویی باشد و از قسمت نزدیک به ریشه فاصله داشته باشد.
- پوسیدگی کلاس ۴: این سطح از پوسیدگی نیز، دندان جلویی و قدامی را درگیر می کند. تفاوت کلاس ۳ با ۴ در این است که در پوسیدگی سطح چهار، خرابی دندان از قسمت نوک دندان، شروع می شود.
- پوسیدگی کلاس ۵: پوسیدگی کلاس ۵ هم می تواند دندان های جلویی و هم دندان های جونده را شامل شود. در این سطح از پوسیدگی، خرابی دندان در قسمت نزدیک به ریشه است که نیاز به اقدامات ویژه تری در بخش دندانپزشکی دارد.
- پوسیدگی کلاس ۶: خرابی در نوک و در اصطلاح تاج دندان های جونده، در رده پوسیدگی کلاس ۶ قرار می گیرد.
روش جلوگیری از پوسیدگی دندان
همان طور که می دانید برای جلوگیری از پوسیدگی، نیاز به مهارت و دانش تخصصی است که توسط دندانپزشکان به مرحله عملی می رسد. به طور کلی روش های متعدد برای درمان پوسیدگی دندان وجود دارد که با توجه به میزان پوسیدگی و کلاس پوسیدگی دندان، می توان از نوع خاصی از اقدامات درمانی استفاده کرد. در ادامه به روش های مرسوم در دندانپزشکی برای درمان پوسیدگی دندان اشاره می کنیم:
- شیار بندی یا فیشورسیلانت: این روش در واقع یک شیوه پیشگیری کننده از پوسیدگی دندان است. افرادی که دارای شیارهای عمیق در دندان های خود می باشند، مستعد پوسیدگی دندان هستند. بهتر است برای پیشگیری از این عارضه در دندان، این افراد شیار بندی را توسط دندانپزشک انجام دهند. در این شیوه از مواد پرکننده در شیارهای دندان استفاده می کنند که مانع پوسیدگی در دراز مدت می شود.
- فلوراید تراپی: اولین درمان در پوسیدگی فلوراید تراپی است. این روش درمانی در دندان هایی که دچار پوسیدگی سطح پایین شده اند، مورد استفاده است. به طور کلی فلوراید یک ماده معدنی ویژه در پیشگیری از پوسیدگی و افزایش مقاومت مینای دندان است. این ماده معدنی حتی می تواند به ترمیم پوسیدگی های جزئی و سطحی کمک شایانی کند.
- پر کردن دندان: از جمله شیوه های مرسوم و پرکاربرد در درمان پوسیدگی دندان، پرکردن دندان است. اغلب از مواد مخصوصی بعد از تمیز کردن دندان برای پرکردن آن ها استفاده می شود. در نظر داشته باشید این شیوه درمانِ خرابی دندان، تنها در سطح های پایین و پوسیدگی های خفیف انجام می گیرد.
- عصب کشی دندان: در صورتی که خرابی دندان به قسمت های ریشه و پالپ دندان رسیده باشد؛ اقدام درمانی آن عصب کشی است. در این شیوه درمانی متخصص دندانپزشک ریشه و بافت آسیب دیده پالپ را خارج کرده و سطح رویه دندان را پر می کند.
- کشیدن کامل دندان: در زمانی که پوسیدگی بسیار حاد شود و پرکردن و عصب کشی نیز اثر درمانی نداشته باشد، متخصص دندانپزشک ممکن است اقدام به کشیدن دندان کند. کشیدن دندان باعث ایجاد فضای خالی در لثه می شود که ممکن است در طولانی مدت سبب نامرتبی دندان ها گردد. دندانپزشک برای رفع این مشکل بعد از کشیدن دندان، ایمپلنت دندان را پیشنهاد خواهد داد.
علت پوسیدگی دندان با وجود مسواک زدن
همان طور که در بالا نیز اشاره شده است، مهم ترین عامل خرابی دندان تغذیه نامناسب به خصوص مواد قندی و کربوهیدرات ها است. این مواد توسط آنزیم های دهان به مواد اسیدی تبدیل می شوند که باعث تحلیل مینای دندان در طولانی مدت می شود. بعد از مصرف مواد قندی و شیرین در حدود ۱۵ دقیقه بعد، قندها توسط باکتری های مضر به اسید تبدیل می شود. پیشنهاد می شود در طی زمان گفته شده، بعد مصرف مواد غذایی شیرین از مسواک و نخ دندان استفاده نمایید.
باید خاطر نشان کرد، علاوه بر این که تغذیه نامناسب باعث خرابی زود رس دندان ها می شود، عوامل دیگر نیز از علت پوسیدگی دندان با وجود مسواک زدن می باشد که از جمله این عوامل به شرح زیر است:
- عدم رعایت مسائل بهداشتی مربوط به دهان و دندان: مهم ترین دلیل خرابی دندان بعد از تغذیه مواد قندی و کربوهیدرات دار، عدم رعایت مسایل بهداشتی است. عدم مسواک زدن و نخ دندان کشیدن بعد هر مصرف مواد غذایی عاملی بسیار موثر در افزایش احتمال خرابی دندان ها خواهد بود.
- کاهش ترشحات دهانی (بزاق): بزاق از جمله ترشحات دهانی است که به کاهش اسیدیته دهان کمک می کند. گاهی میزان ترشح بزاق دهان در اثر عوامل مختلف چون بیماری های خاصی مانند، دیابت، کم آبی بدن و مصرف داروهای ضد فشار خون، کاهش می یابد. به طور کلی کاهش بزاق دهان نقش بسیار بالا در افزایش پوسیدگی و خرابی دندان ها دارد.
- استعمال دخانیات و سیگار: مصرف انواع مواد مخدر و سیگار را می توان یکی از عامل های موثر در خرابی زودهنگام دندان ها دانست. استعمال دخانیات در طولانی مدت می تواند آسیب کلی و تغییر رنگ همه دندان های جلو وعقب گردد.
- مصرف برخی دارو ها: برخی از دارو ها می تواند باعث کاهش بزاق و به نوعی خشکی دهان گردند. بعضی از دارو ها خاصیت اسیدی دارند که می توانند موجب خرابی دندان شوند، چون سوسپانسیون هایی که برای سنگ کلیه مصرف می گردد.
آیا سرایت پوسیدگی دندان حقیقت دارد؟
باکتری هایی که موجب خرابی دندان می شود، با نام های موتانس و سوبرینوس شناخته می شوند. این باکتری ها گاهی ممکن است از یک فرد به فرد دیگر منتقل شوند پس سرایت پوسیدگی دندان یک فرضیه حقیقی است. به عنوان مثال اگر قاشقی که توسط مادر استفاده شده است و برای غذا دادن از آن قاشق در تغذیه کودک استفاده شود، می تواند باعث سرایت باکتری های فعال در پوسیدگی دندان به کودک شود.
علاوه بر انتقال پوسیدگی دندان از بزرگسالان به کودکان و بالعکس، انتقال آن در بین بزرگسالان نیز رایج است. رعایت نکات بهداشتی می تواند مانع سرایت پوسیدگی دندان بین افراد شود. استفاده از وسایل شخصی به صورت مشترک عاملی بسیار موثر در انتقال و سرایت باکتری های مولد خرابی دندان است. مسواک از جمله وسایل مربوط به دهان و دندان است که حتما باید استاندارد باشد و هر فردی باید مسواک مخصوص به خود داشته باشد.
انتقال و سرایت پوسیدگی و خرابی دندان گرچه ممکن است از فردی به فردی دیگر رخ دهد، اما این سرایت حتی می تواند دندان های دیگر فرد را نیز درگیر نماید. اگر یکی از دندان های فرد دچار پوسیدگی خفیف باشد با عدم درمان و پیشگیری از آن، احتمال گسترش این عارضه به قسمت های ریشه دندان و حتی دندان های دیگر بسیار بالا خواهد، بود.
درمان خانگی پوسیدگی دندان با طب سنتی
گرچه درمان های تخصصی از اثر گذار ترین روش ها در درمان پوسیدگی دندان است، اما درمان خانگی پوسیدگی دندان نیز می تواند در کاهش میزان پوسیدگی های خفیف اثر گذار باشد. با ما همراه باشید تا به چند نمونه از روش های رایج خانگی در درمان پوسیدگی و خرابی دندان اشاره کنیم:
نمک: از جمله مواد معدنی که تاثیر ویژه ای در سلامت دندان ها و درمان پوسیدگی های خفیف آن ها دارد، نمک است. نمک خاصیت ضدعفونی دارد و با عامل های باکتریایی موجود در حفره ی دهان و دندان مبارزه می کند، قرقره آب نمک رقیق بعد از هر وعده غذایی تا حد زیادی از خرابی دندان ها پیشگیری می کند.
زرد چوبه: زردچوبه دارای ماده ای به نام کورکومین است. این ماده خاصیت ضد التهابی و ضد باکتریایی دارد که حتی می تواند در درمان خرابی و زردی دندان از آن استفاده نمود. ترکیب آب با زرد چوبه را می توان به عنوان یک دهانشویه موثر در سلامت دندان ها، دانست.
ریشه شیرین بیان: از جمله عصاره های گیاهی که تاثیر مستقیم در درمان پوسیدگی دندان دارد، ریشه شیرین بیان است. این محصول با عامل های مولد پوسیدگی در دندان مبارزه می کند. تولید کنندگان انواع آدامس و آبنبات برای پیشگیری از ایجاد خرابی در دندان از عصاره شیرین بیان، استفاده می کنند.
سیر: یکی از محصولات طبیعی و گیاهی که از دیر باز برای مشکلات دهان و دندان مورد استفاده بوده، سیر می باشد. سیر دارای آنتی اکسیدان های مفید برای دندان ها است از طرفی خاصیت ضد با کتری نیز دارد. مصرف سیر هم در رژیم غذایی و هم قرار دادن آن در دندان پوسیده تا حد زیادی باعث توقف تکثیر این عارضه خواهد شد.
روغن های گیاهی: روغن های گیاهی چون کنجد، زیتون، نارگیل، تاثیر بسزایی در توقف تکثیر پوسیدگی دندان و حتی درمان پوسیدگی های خفیف دارند. از قدیم روغن کنجد نه تنها برای خرابی دندان بلکه یک روغن گیاهی موثر در سفید کردن مینا دندان مورد استفاده قرار می گرفت.
کمبود کدام ویتامین ها باعث پوسیدگی و خرابی دندان ها می شود؟
بدون شک تمام قسمت های بدن برای آن که وظایف خود را به صورت مطلوب انجام دهند و در عملکرد آن ها خللی ایجاد نشود نیاز به برخی ویتامین و املاح می باشند. ویتامین ها از جمله آنتی اکسیدان های بسیار موثر در سلامت ارگان های بدن می باشند. دندان ها نیز به عنوان عضوی از بدن، از این قاعده مستثنی نیستند و نیاز به برخی از ویتامین ها برای سلامت و تقویت هر چه بیشتر آنها می باشد. کمبود برخی از ویتامین ها موجب پوسیدگی زودهنگام دندان می شود که از جمله آن ها، ویتامین C, A,D و املاحی، چون فسفر و کلسیم می باشد.
- ویتامین D: همان طور که گفته شد، کلسیم نیز جز مواد معدنی موثر در حفظ سلامت و جلوگیری از پوسیدگی دندان است اما برای جذب بهتر کلسیم توسط بدن، نیاز به ویتامین D می باشد. این ویتامین به نوعی ارتباط غیر مستقیم با سلامت دندان ها دارد. بهتر است برای جذب مقدار کافی از این ویتامین روزانه ۱۵ تا ۲۰ دقیقه در زیر نور خورشید قرار بگیرد، از طرفی مصرف مکمل های حاوی ویتامین D بسیار توصیه می شود.
- ویتامینC : این ویتامین یکی از آنتی اکسیدان های ضروری و موثر در تقویت لثه و بافت های آن می باشد. یکی از دلیلی که باعث ایجاد مشکل و عارضه در دندان می شود. التهاب و عفونت های لثه است که در مراحل بعدی موجب بیماری های مربوط به دندان خواهد شد.
- ویتامین A: ویتامین A از جمله ویتامین های تقویت کننده غدد ترشح کننده بزاق است. پیشتر اشاره شد که یکی از عامل های موثر در پوسیدگی دندان، خشکی دهان است. این ویتامین حتی از ایجاد التهاب در لثه نیز پیشگیری می کند و به بهبود زودهنگام زخم های مربوط به دهان و دندان کمک خواهد کرد.
املاح و مواد معدنی که به سلامت دندان ها کمک می کند
مواد معدنی چون پتاسیم، کلسیم، آهن، فسفر، نقش بالایی در سلامت دندان ها دارند. کلسیم به افزایش تراکم دندان ها کمک می کند. کمبود این ماده معدنی، موجب شکستگی زودهنگام دندان در هنگام آسیب های وارده و کاهش مقاومت مینای دندان می شود.
آهن نیز موجب سلامت هر چه بیشتر لثه ها می گردد که سلامت لثه ها می تواند باعث سلامت دندان نیز گردد. فسفر از دیگر املاح بسیار مفید برای حفظ سلامت و جلوگیری از پوسیدگی دندان ها است. این ماده معدنی به جذب بیشتر کلسیم نیز کمک کننده خواهد بود.
روی و ید نیز از دیگر املاح معدنی است که برای رشد بهتر و حفظ سلامت دندان بسیار مورد نیاز است. مصرف نمک ید دار و مواد غذایی حاوی روی، برای تامین نیاز بدن به این املاح، بسیار توصیه می شود.
نشانه های خرابی و پوسیدگی دندان
هر نوع عارضه و بیماری دارای نشانه و علامت های خواهد بود، پوسیدگی دندان نیز بدون شک دارای علائم ویژه ای می باشد. در نظر داشته باشید ممکن است در پوسیدگی های خفیف و سطحی برخی از این نشانه ها بروز نکنند.
1. دندان درد: شایع ترین علائم پوسیدگی دندان، دندان درد می باشد. با ایجاد کوچک ترین مشکل در دندان “درد” از جمله نشانه هایی خواهد بود که بیمار با آن رو به رو خواهد شد.
2. حساس شدن دندان: حساس شدن دندان به دما و حتی انواع مزه ها( ترش و شیرین) از دیگر نشانه هایی است که می تواند به شما هشدار دهد که دندانتان دچار پوسیدگی سطحی تا حاد شده است. این نشانه به دلیل تحلیل کلی مینای دندان در اثر پوسیدگی، رخ می دهد.
3. تغییر رنگ دندان: علائم ظاهری از نشانه های مهم است که تشخیص زودهنگام عارضه مربوط به پوسیدگی دندان را نمایان می کند. تغییر رنگ دندان از جمله این نشانه ها است که با زرد، قهوه ای، خاکستری و سیاه شدن دندان خود را نشان می دهد.
4. ایجاد منافذ در دندان: ایجاد منافذ های ریز و یا درشت از دیگر نشانه های پوسیدگی دندان است که ممکن است علائم همراه با تغییر رنگ یا بدون آن داشته باشد.
5. ایجاد عفونت: اگر پوسیدگی دندان به مرحله حادتری برسد ممکن است باعث ایجاد عفونت در ریشه دندان و یا حتی بافت های از لثه گردد. مصرف آنتی بیوتیک طبق تجویز متخصص دندانپزشک در زمان آبسه و عفونت دندان پوسیده، توصیه می گردد.
چگونه از پوسیدگی و خرابی دندان پیشگیری کنیم؟
برای داشتن دندان های سالم، نیاز به مراقبت های ویژه و رعایت برخی از نکات کلیدی است. رعایت نکات بهداشتی از جمله مسواک زدن و استفاده از نخ دندان و دهانشویه تا حد زیادی از پوسیدگی دندان پیشگیری می کند. در نظر داشته باشید استفاده از خمیر دندان و مسواک و نخ دندان استاندارد می تواند نقش بسیار مهمی در سلامت دندان ها داشته باشد. مسواک و خمیر دندان که در تولید آن ها استاندارد های روز دنیا رعایت نشده است نه تنها موجب تمیزی دندان ها نمی شود حتی می تواند مشکلات زیادی در سلامتی دندان ها ایجاد کند.
کاهش مصرف غذا های شیرین، کربوهیدرات دار، نوشیدنی های گاز دار و آبمیوه های صنعتی از دیگر راه های پیشگیری از پوسیدگی دندان است. غذا های قندی به اسید تبدیل شده و نوشیدنی های گازدار خود به نوعی موجب تحلیل رفتن مینا دندان و پوسیدگی کلی دندان ها می شوند. نوشیدن آب به میزان کافی که از خشکی دهان پیشگیری می کند، می تواند از ایجاد پوسیدگی دندان نیز پیشگیری کند. مصرف غذا های داغ و حتی خیلی سرد نیز می تواند موجب ایجاد پوسیدگی در دندان شود که با کاهش مصرف آن ها تا حد زیادی از پوسیدگی دندان جلوگیری می کنید.
از دیگر روش های موثر در پیشگیری از پوسیدگی دندان که می توان مهم ترین راه پیشگیری برای این عارضه دانست، بررسی هر ۶ ماه یکبار دندان ها توسط دندانپزشک است. متخصص دندانپزشک با معاینه دقیق دندان ها و تشخیص میزان خرابی دندان اقدامات درمانی را تجویز خواهد کرد.
فوقالعاده مفصل به پوسیدگی دندان پرداخته شده